Yurtdışında üniversite eğitimi almak isteyenlerin dikkat etmesi gereken en önemli konulardan biri, denklik. Son üç yıl içinde yaklaşık 16 bin öğrenciye denklik verildi. YÖK Yürütme Kurulu üyesi Doç. Dr. Zeliha Koçak Tufan, bununla ilgili akıllara takılan soruları yanıtladı.
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) 2015 verilerine göre 4.6 milyon uluslararası öğrenci kendi ülke sınırlarının ötesinde eğitim alıyor. Türk öğrencilerin ise yüzde 1’i yurtdışında yükseköğretim düzeyinde eğitimlerini sürdürüyor. Ancak yurtdışına üniversite için gidenlerin dikkat etmesi gereken önemli bir konu var, denklik. Yurtdışındaki üniversitelerden alınan diplomaların Türkiye’de geçerlilik kazanması için programın Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından tanınması gerekiyor. YÖK Yürütme Kurulu üyesi Doç. Dr. Zeliha Koçak Tufan, farklı ülkelerdeki bazı üniversitelerin tanınmadığını, Balkanlar ve Orta Asya’da yeni kurulan kimi yükseköğretim kurumlarının YÖK logosunu kullanarak sahte beyanatlarla öğrencileri çekmeye çalıştıklarını belirtiyor. Ayrıca bazı denklik işlemlerinde uygulanan Seviye Tespit Sınavı’nda (STS) da önemli değişiklikler olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Tufan, Hürriyet’in sorularını yanıtladı.
RESMİ YAZI İSTEYİN
Yurtdışında lisans ve lisansüstü eğitim almak isteyen öğrenciler, gitmeden önce nelere dikkat etmeli?
İlk yapmaları gereken YÖK Denklik Birimi’ne başvurarak, hedeflerindeki okulun YÖK tarafından tanınıp tanınmadığıyla ilgili resmi bir yazı almak olmalı. Okulun tanınmasıyla programın denkliği farklı şeyler. Bu, önkoşul ancak onun sağlanması her durumda denklik alınacağı anlamına gelmiyor. Ayrıca yükseköğretim programının eğitim düzeyi, mezuniyet için gereken ulusal kredisi, Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS) toplamı, kazanılması gereken bilgi, beceri ile yetkinlik açısından Türk yükseköğretim programına eşdeğer olup olmadığı da inceleniyor. Bu nedenle öğrencilerin gitmeden ‘Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği’ni ve YÖK Denklik Birimi’nin internet sayfasını detaylı incelemesi ve buradaki noktaları dikkate alarak tercihte bulunması gerekiyor.
ABD, İngiltere gibi uluslararası öğrenci pazarında lider ülkelerde de YÖK’ün tanımadığı üniversiteler var mı?
Tabii, buralarda da kendi devletlerinin eğitim sistemi dışında kurulmuş ve tanınmayan üniversiteler var. Bu ülkelerdeki üniversitelerden mezun kişilerin de doğrudan denklik alamadığı ve eşdeğerlik için lisans tamamlama kararı alındığı görülüyor. Bir üniversitenin bir bölümünden mezun kişi denklik alabiliyorken, başka bir bölümünü bitiren alamayabilir, lisans tamamlaması veya STS’ye girmesi gerekebilir. Başvuruların münferit incelendiği ve her bölümün kendi içerisinde değerlendirildiği unutulmamalı.
Oxford, Stanford üniversiteleri mezunu da denklik için YÖK’e başvurmalı mı?
Yabancı veya Türk vatandaşı herkes meslek icrası ve akademik eğitimini sürdürmek istiyorsa denklik belgesi almalı.
SON 3 YILDA 16 BİN ÖĞRENCİ ALDI
YÖK denklik için dünyada kabul gören sıralama kuruluşlarında ilk 1000’de yer alma koşulunu neden getirdi?
Üç yılda yaklaşık 16 bin öğrenciye denklik verildi. 2014’te sayı 5 bin 800, 2015’te 4 bin 550, 2016’da ise 4 bin 900’dü. Çalışmalarımız, ülkemizdeki programlara eşdeğer eğitim veren ve akredite kurumlardan alınan programlara denklik vermek için. Ancak dünyada birçok programda akreditasyon henüz yok. Örneğin Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu’nda (WFME) sınırlı tıp eğitimi akreditasyon kuruluşlarının kabul edildiğini görüyoruz. Tüm programlarda akredite kuruluşların ve programların incelenmesi sürerken, sıralama kuruluşlarının listelerini de kullanmaya karar verdik. Sıralamalardaki okullar da ayrıntılı inceleniyor, sadece program teorik olarak denk bulunduğunda STS yapılmasına ihtiyaç duyulmuyor. STS için karar alınırken farklı üniversitelerden akademisyenlerce oluşturduğumuz bilim kurullarımızın görüşleri doğrultusunda işlem yapılıyor. Eğitimde ‘belirgin farklılık’ saptanırsa tabii ki ek işlemler uygulanıyor. Bu sıralama bir baraj değil. İlk 1000’de olmayan okulların da denklikleri yapılıyor. Eksiklik varsa ders/staj tamamlama yaptırılıyor veya STS’ler düzenleniyor. Özellikle meslek icrasına izin veren diplomalarda bu işlemlere, üniversite görüşleri doğrultusunda başvuruluyor.
YÖK LOGOSUYLA KANDIRIYORLAR
Öğrenciler hangi ülkelere gitmeden önce iki kez düşünmeli?
Genellikle Balkanlar, Orta Asya ve savaşın olduğu ülkelerden gelen başvurularda sorun yaşanıyor. Bu okul programlarına denklik verilmeyebiliyor. Tabii bir bütün olarak ülkenin tamamını itham altında bırakmak doğru değil ancak bu ülkelerde bazı okulların eğitim kalitesiyle ilgili ciddi şüpheler var. Bazı programların çok iyi eğitim vermediğini hem öğrencilerimizin şikayetlerinden biliyor, hem de o okullara yaptığımız ziyaretlerde tespit ediyoruz. Bazen de kişileri istihdam eden kurumlardan şikayetler alıyoruz, diploma gerçek mi, eşdeğer eğitimi almış mı diye. Kalitenin yanı sıra bazı okulların YÖK logosunu kullanarak sahte beyanatlarla öğrencileri çekmeye çalıştıkları ve uzaktan öğretim gibi metotlarla eğitim verdiklerini görüyoruz. Burada öğrenciler, ‘kolaycı’ yaklaşarak bu gibi tuzaklara düşmemeli. Geri dönüşü olmayan bir yola girilmemeli.
STS’lerde nasıl düzenleme yapıldı?
Yurtdışında geçerli olan bazı STS’leri de kurul kararıyla muadil sınavlar olarak kabul ettik. Ayrıca yurtiçinde tıp alanında klinik yapılandırılmış sınavlar, yazılı seviye tespit sınavlarına alternatif olarak geldi. Yılda iki kez yapılan sınavlara karşın artık yılda iki kez yazılı, dört kez sözlü olmak üzere altı sınav şansları var. Yurtdışında düzenlenen STS muadili sınavlarda başarılı olan kişilerin de işlemleri kolaylaşmış durumda. Yani “Mehmet Öz gelse STS yapacaklar” söylemleri artık eskide kaldı. Geçen yıl alınan kararla tıp alanında yılda altı kere STS yapılırken diğer sağlık alanlarında bir kez yapılıyordu. Fizyoterapi, ergoterapi, diş hekimliği gibi alanlarda da yazılı seviye tespit sınavına muadil olarak ilmi hüviyet tespiti sınavları getirdik. Bu sağlık alanlarında ilmi hüviyet tespiti sınavları isimleri daha sonra açıklanacak üniversitelerde, bir yıl içinde toplamda beş kez yapılacak. Böylece öğrencilerimiz denklik sürecinde hayata atılmakta gecikmeyecek.
RET ALMA NEDENLERİ
En çok karşılaşılan ret gerekçeleri; mezun olunan kurumun tanınmaması, eğitimin açıköğretim, uzaktan öğretim gibi metotlarla alınması ve mezun olunan derecenin akademik bir dereceye karşılık gelmemesi olarak sıralanabilir. Tanınan bir okuldan alınan programda ret çok nadiren uygulanır. Genelde üniversitelerimizden görüşler ilgili programda eşdeğer eğitim alınmadığı yönünde yani ret bile gelse, birden fazla üniversiteden görüş alarak STS veya lisans/staj tamamlama olanakları var mı, araştırıyoruz. Yeni YÖK olarak öğrencilerimiz için hep en uygun çözümü üretmeye çalışıyoruz.
Başvuruda en çok adı geçen ülkeler
ABD, Azerbaycan, Kıta Avrupası, Bulgaristan, Makedonya, Bosna Hersek, Orta Asya- Kafkasya Ülkeleri ve KKTC.
Denklik alan sayısı
2016: 4 bin 900
2015: 4 bin 550
2014: 5 bin 800